1. لا تَرغَبَنَّ في مَوَدَّةِ مَن لَم تَكشِفْهُ.
("غررالحکم" ص418)
به دوستی با کسی که او را نشناخته ای (به درونش پی نبرده ای) رغبت مکن.
____________________________________________________________________
2. لاَ يَحُولُ اَلصَّدِيقُ اَلصَّدُوقُ عَنِ اَلْمَوَدَّةِ وَ إِنْ جُفِيَ.
("غررالحکم" ص424)
رفیق صادق و ارستین هیچ گاه از دوستی اش بر نمی گردد حتی اگر در حقش جفا شود.
____________________________________________________________________
3. إنَّ العُهودَ قَلائدُ في الأعناقِ إلى يَومِ القِيامَةِ ، فمَن وَصَلَها وَصَلَهُ اللّه ُ ، ومَن نَقَضَها خَذَلَهُ اللّه ُ ، ومَنِ استَخَفَّ بِها خاصَمَتهُ إلَى الّذي أكَّدَها وأخَذَ خَلقَهُ بِحِفظِها.
("غررالحکم" ص252)
همانا عهد و پیمان ها قلاده هایی بر گردن اشخاص تا روز قیامت هستند، پس هرکس که به آنها پایبند باشد خداوند به او احسان می کند و هرکس که آنها را نقض کند خداوند او را از یاری خود محروم می کند و هرکس که پیمانی را سبک بشمارد آن پیمان از او شکایت می کند نزد خداوند که بر پایبندی به پیمان ها تاکید کرده است و از خلقش خواسته تا آن ها را حفظ کند.
____________________________________________________________________
4. لِسانُ الحالِ أَصدَقُ مِن لِسانِ المَقال.
("غررالحکم" ص153)
زبانِ حال (کردار و عمل) صادق تر از زبانِ گفتار است.
____________________________________________________________________
5. قال علی شر اخوانک الغاش المداهن.
("غررالحکم" ص 419)
بدترینِ برادران و رفیقانِ تو کسی است که فریبکار و چاپلوس باشد.
____________________________________________________________________
6. عَلَيكَ بِإخوانِ الصَّفاءِ فَإنَّهُم زينَةٌ فِى الرَّخاءِ وَ عَونٌ فِى البَلاءِ.
("غررالحکم" ص 417)
بر شما باد رفاقت با برادرانِ یکرنگ و صمیمی، چراکه آنها در آسایش و خوشی زینت اند و در بلا و سختی یاور و همراه.
____________________________________________________________________
7. وَ إِخْوَانُ اَلصِّدْقِ فِي اَلنَّاسِ خَيْرٌ مِنَ اَلْمَالِ يَأْكُلُهُ وَ يُوَرِّثُهُ لاَ يَزْدَادَنَّ أَحَدُكُمْ فِي أَخِيهِ زُهْداً وَ لاَ يَجْعَلُ مِنْهُ بَدِيلاً إِذَا لَمْ يَرَ مِنْهُ مَرْفَقاً أَوْ يَكُونُ مَقْفُوراً مِنَ اَلْمَالِ... .
("بحارالانوار" ج71 ص101)
برادران و رفیقان صادق در میان مردم بهترند از مالی که از آن برخوردار شوند و به ارث بگذارند؛ مبادا کسی از شما در حق برادر و رفیقش سخت گیر و بی رغبت باشد و اگر از او محبت و منفعتی ندید یا او را بی چیز و تهی دست دید شخص دیگری را جایگزینِ او کند.
____________________________________________________________________
8. لَا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ: فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ.
("نهج البلاغه" حکمت 134)
رفیق، رفیقِ صادق و راستین نخواهد بود مگر آنکه جایگاه برادر و رفیقش را در سه حالت حفظ کند؛ در سختی هایش و در نبودنش و پس از مرگش.
____________________________________________________________________
9. الا فاصدقو فان الله مع صدق.
("المحاسن" برقی، ج1 ص290 - "الامالی" طوسی، ص216)
صداقت اشته باشید زیرا خداوند با کسانی که صداقت دارند معیت دارد.
____________________________________________________________________
10. اَلصِّدْقُ صَلاحُ کُلِّ شَیْ ءٍ.
("غررالحکم" ص219)
صداقت اصلاح کننده هر چیزی است.
____________________________________________________________________
11. ألصِّدقُ رأسُ الایمانِ و زَینُ الانسان.
("غررالحکم" ص218)
صداقت سرآمدِ ایمان و زینتِ انسان است.
____________________________________________________________________
12. العقل رسول الحق.
("غررالحکم" ص50)
عقل پیامبر حق است.
____________________________________________________________________
13. لَا مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ.
("نهج البلاغه" حکمت 113 - "غررالحکم" ص51)
هیچ سرمایه ای سودمندتر از عقل نیست.
____________________________________________________________________
14. لا غِنىَ أکبَرُ من العَقلِ.
("کشف الغمه" ج1 ص572 - "بحارالانوار" ج75 ص111)
هیچ ثروتی بالاتر از عقل نیست.
____________________________________________________________________
15. زینه الرجل عقله.
("بحارالانوار" ج1 ص95)
زینتِ مرد عقل اوست.
____________________________________________________________________
16. العَقْلُ رَقِیٌّ اِلی عِلِّیین.
("غررالحکم" ص50)
عقل بالا رونده به سوی علیین است.
____________________________________________________________________
17. اَلْعَقْلُ مُصْلِحُ كُلِّ أَمْرٍ.
("غررالحکم" ص51)
عقل اصلاح کننده هر امری است.
____________________________________________________________________
18. اَلْعُقُولُ اَئِمَّةُ الأَفْكارِ، وَ الأفْكارُ اَئِمَّةُ الْقُلُوبِ، وَ الْقُلُوبُ اَئِمَّةُ الْحَواسِّ وَ الْحَواسُّ اَئِمَّةُ الأعْضاءِ.
("کنز الفوائد" کراجکی، ج1 ص200 - بحارالانوار ج1 ص96)
عقل ها پیشوایان اندیشه ها هستند و اندیشه ها پیشوایان دل ها و دل ها پیشوایان حواس و حواس پیشوایان اعضای بدن.
____________________________________________________________________
19. اَلْعَقْلُ أَصْلُ اَلْعِلْمِ وَ دَاعِيَةُ اَلْفَهْمِ.
("غررالحکم" ص53)
عقل ریشه دانش و انگیزه فهم است.
____________________________________________________________________
20. العَقـلُ صاحِبُ جَيـشِ الرَّحمنِ، و الهَوى قائدُ جَيشِ الشَّيطانِ، و النَّفسُ مُتَجاذِبَةٌ بَينَهُما، فأيُّهُما غَلَبَ كانَت في حَيِّزِهِ.
("غررالحکم" ص50)
عقل سردار لشکر رحمان است و هوا و هوس فرمانده لشکر شیطان، و نفس در میان گرایش به هرکدام از آن دو (سرگردان) است؛ پس هرکدام که پیروز شود نفس در اختیار او خواهد بود.
____________________________________________________________________
21. لا دينَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ.
("غررالحکم" ص55)
کسی که عقل ندارد دین ندارد.
____________________________________________________________________
22. عَلى قَدرِ العَقلِ يَكونُ الدِّينُ.
("غررالحکم" ص50)
دین داری به اندازه خردمندی است.
____________________________________________________________________
23. الدین و الادب نتیجه العقل.
("غررالحکم" ص84)
دین و ادب ثمره عقل است.
____________________________________________________________________
24. هِمَّةُ العاقِلِ تَركُ الذُّنوبِ ، و إصلاحُ العُيوبِ.
("کنزالفوائد" کراجکی، ج1 ص200)
همتِ عاقل دوری از گناهان و اصلاح عیب هاست.
____________________________________________________________________
25. العاقل من غلب هواه و لم یبع آخرته بدنیاه.
("غررالحکم" ص54)
عاقل کسی است که بر هوا و هوسش غلبه کند و هرگز آخرتش را به دنیای خود نفروشد.
____________________________________________________________________
26. العاقِلُ مَنْ یَمْلِکُ نَفْسَهُ اِذا غَضِبَ و اِذا رَغِبَ وَ اِذا رَهِبَ.
("غررالحکم" ص54)
عاقل کسی است که در هنگام خشم و خواهش (هوس) و ترس خویشتندار باشد (نفس خود را کنترل کند).
____________________________________________________________________
27. لِلْعَاقِلِ لِكُلِّ عَمَلٍ إِحْسَانٌ.
("غررالحکم" ص55)
برای عاقل در هرکاری نیکی و احسان است.
____________________________________________________________________
28. من عقل تيقّظ من غفلته و تأهّب لرحلته و عمّر دار إقامته.
("غررالحکم" ص150)
عاقل کسی است که از (خواب) غفلتش بیدار شود و برای سفرش (به آخرت) آماده گردد و سرای اقامت خود را (در آخرت) آباد سازد.
____________________________________________________________________
29. العاقِلُ مَن لا يُضيعُ لَهُ نَفَسًا فيما لا يَنفَعُهُ، ولا يَقتَني ما لا يَصحَبُهُ.
("غررالحکم" ص54)
عاقل کسی است که دمی از زندگی اش را در چیزی که فایده ای برایش ندارد هدر ندهد و آنچه را برایش باقی نمی ماند جمع نمی کند.
____________________________________________________________________
30. اَلْعَاقِلُ مَنْ رَفَضَ اَلْبَاطِلَ .
("بحارالانوار" ج 1 ص 159)
عاقل کسی است که باطل را رها کند.
____________________________________________________________________
31. أَفْضَلُ اَلْعَقْلِ مُجَانَبَةُ اَللَّهْوِ.
("غررالحکم" ص 52)
برترین خردمندی دوری کردن از لهو ولعب است.
____________________________________________________________________
32. اَلْعَاقِلُ مَنْ وَضَعَ اَلْأَشْيَاءَ مَوَاضِعَهَا وَ اَلْجَاهِلُ ضِدُّ ذَلِكَ.
("غررالحکم" ص54)
عاقل کسی است که هر چیزی را در جایگاه مناسب خودش قرار می دهد و جاهل برخلاف این است.
____________________________________________________________________
33. صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ... .
("نهج البلاغه" حکمت 6)
سینه عاقل صندوق اسرار اوست.
____________________________________________________________________
34. نِصْفُ اَلْعَاقِلِ اِحْتِمَالٌ وَ نِصْفُهُ تَغَافُلٌ.
("غررالحم" ص245)
عاقل نصفش تحمل و بردباری است و نصف دیگرش چشم پوشی.
____________________________________________________________________
35. لعاقِلُ لا يَفرُطُ بِهِ عُنفٌ، و لا يَقعُدُ بِهِ ضَعفٌ.
("غررالحکم" ص54)
قدرت عاقل را به افراط (زیاده روی) نمی اندازد و ضعف او را نمی نشاند (از پا نمی اندازد).
____________________________________________________________________
36. العاقِلُ إذا عَلِمَ عَمِلَ ، و إذا عَمِلَ أخلَصَ ، و إذا أخلَصَ اعتَزَلَ.
("غررالحکم" ص54)
عاقل وقتی آگاهی پیدا کند عمل می کند و وقتی عمل کند اخلاص می ورزد و وقتی اخلاص بورزد از غیر خدا دوری می کند.
____________________________________________________________________
37. العاقِلُ يَطلُبُ الكَمالَ ، الجاهِلُ يطلُبُ المالَ.
("غررالحکم" ص 367)
عاقل به دنبال کمال است و جاهل به دنبال مال و ثروت.
____________________________________________________________________
38. العاقِلُ مَن صَدَّقَ أقوالَهُ أفعالُهُ.
("غررالحکم" ص 210)
عاقل کسی است که کردار او گفتارش را تصدیق کند.
____________________________________________________________________
39. العاقِلُ مَن سَلَّمَ إلَی القَضاءِ وعَمِلَ بِالحَزمِ.
("غررالحکم" ص54)
عاقل کسی است که تسلیم قضای الهی شود و با دوراندیشی و هوشیاری عمل کند.
____________________________________________________________________
40. لاَ عَلَيْكَ أَنْ تَصْحَبَ ذَا اَلْعَقْلِ وَ إِنْ لَمْ تَحْمَدْ كَرَمَهُ وَ لَكِنِ اِنْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ اِحْتَرِسْ مِنْ سَيِّئِ أَخْلاَقِهِ وَ لاَ تَدَعَنَّ صُحْبَةَ اَلْكَرِيمِ وَ إِنْ لَمْ تَنْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ لَكِنِ اِنْتَفِعْ بِكَرَمِهِ بِعَقْلِكَ وَ اِفْرِرْ كُلَّ اَلْفِرَارِ مِنَ اَللَّئِيمِ اَلْأَحْمَقِ.
("کافی" ج2 ص638)
بر تو ایردای نیست که با خردمند مصاحبت و رفاقت داشته باشی حتی اگر از بخشش و جوانمردی اش تعریف نکنی، وای از عقل او بهره مند شو و از اخلاقِ بدش بپرهیز، و مصاحبت و رفاقت با شخص کریم را از دست نده حتی اگر از عقلش بهره ای نبری، ولی با عقل خودت از کرم او بهره مند شو؛ و تا می توانی از شخص بخیلِ احمق گریزان باش.