1. إذا رَغِبتَ في صَلاحِ نَفسِكَ فعلَيكَ بالاقتِصادِ و القُنوعِ و التَّقلُّلِ.
("غررالحکم" ص237)
اگر می خواهی نفسِ خود را اصلاح کنی پس به میانه روی و قناعت و کم خواهی پایبند باش.
____________________________________________________________________
2. كَيْفَ يَسْتَطِيعُ صَلاَحَ نَفْسِهِ مَنْ لاَ يَقْنَعُ بِالْقَلِيلِ.
("غررالحکم" ص238)
کسی که به [مالِ] اندک قانع نباشد چگونه می تواند نفس خود را اصلاح کند.
____________________________________________________________________
3. الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا يَنْفَدُ.
("نهج البلاغه" حکمت 57؛ در منابع دیگر، این کلام از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز روایت شده است، "مشکاه الانوار" ص132)
قناعت ثروتی است که تمام نمی شود.
____________________________________________________________________
4. و طَلَبْتُ الْغِنَي فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِالْقَنَاعَةِ عَلَيكُمْ بِالْقَنَاعَةِ تَسْتَغْنُوا.
("جامع الاخبار" ص123 - "بحارالانوار" ج66 ص399)
توانگری و بی نیازی را جستجو کردم و آن را جز در قناعت نیافتم؛ قانع باشید تا توانگر و بی نیاز شوید.
____________________________________________________________________
5. و لا كَنزَ أغنى مِنَ القَناعَةِ.
("نهج البلاغه" حکمت 371)
هیچ گنجی پرمایه تر از قناعت نیست.
____________________________________________________________________
6. مِن عِزِّ النفسِ لُزومُ القَناعَةِ.
("غررالحکم" ص392)
پایبندی به قناعت از عزت نفس است.
____________________________________________________________________
7. أشكَرُ الناسِ أقنَعُهُم، و أكفَرُهُم لِلنِّعَمِ أجشَعُهُم.
("الارشار" مفید، ج1 ص304 - "بحارالانوار" ج74 ص422)
شاکرترین مردم قانع ترین آن هاست و ناسپاس ترین آن ها در برابر نعمت ها حریص ترین آن هاست.
____________________________________________________________________
8. مِن شَرَفِ الهِمَّةِ لُزومُ القَناعَةِ.
("غررالحکم" ص391)
پایبندی به قناعت از بلند همتی است.
____________________________________________________________________
9. اَلْقَوْلُ بِالْحَقِّ خَيْرٌ مِنَ اَلْعِيِّ وَ اَلصَّمْتِ.
("غررالحکم" ص209)
سخنِ حق گفتن بهتر از درماندگی در سخن و خاموش ماندن است.
____________________________________________________________________
10. إيّاكَ و فضولَ الكلامِ ؛ فإنّهُ يُظهِرُ مِن عُيوبِكَ ما بَطَنَ ، و يُحَرِّكُ علَيكَ مِن أعدائكَ ما سَكَنَ.
("غررالحکم" ص 212)
از زیاده گویی پرهیز کن، زیرا عیب های پنهان تو را آشکار می سازد و کینه های آرام گرفته دشمنانت را بر ضد تو تحریک می کند.
____________________________________________________________________
11. آفَةُ الكَلامِ الإطالَةَ.
("غررالحکم" ص 212)
آفتِ سخن طولانی کردنِ آن است.
____________________________________________________________________
12. مَنْ قَلَّ كلامه بطل عيبُهْ.
("غررالحکم" ص 212)
هر کس که گفتارش اندک باشد عیبش نابود می شود.
____________________________________________________________________
13. أَقلِل کَلامَکَ تَأمَن مَلاما.
("غررالحکم" ص 211)
سخنت را کوتاه کن تا از سرزنش در امان بمانی.
____________________________________________________________________
14. مَنْ عَذُبَ لِسانُهُ کَثُرَ اِخْوانُهُ.
("غررالحکم" ص 436)
هر کس که زبانش شیرین باشد ، برادران و دوستانش زیاد می شوند.
____________________________________________________________________
15. شر القول ما نقض بعضه بعضاً.
("غررالحکم" ص 212)
بدترین کلام آن است که یک قسمتش قسمتِ دیگر آن را نقض کند.
____________________________________________________________________
16. لکُّل مقامٍ مقالٌ.
("غررالحکم" ص 212)
هر جایگاه، سخنی [مخصوص به خود] دارد.
____________________________________________________________________
17. أیاکَ وَ مُستَهجَنَ الکَلامِ فَإِنَهُ یُوغِرُ القَلبَ.
("غررالحکم" ص 214)
از سخن زشت پرهیز کن، چرا که دل ها را کینه ورز می سازد.
____________________________________________________________________
18. اجتنب الهذر فایسر جنایته الملامـه.
("غررالحکم" ص 213)
از بیهوده گویی پرهیز کن، زیرا کمترین زیانِ آن سرزنش است.
____________________________________________________________________
19. مِنْ عَقْلِ الرَّجُلِ اَنْ لا یَتَکَلَّمَ بِجَمیعِ ما اَحاطَ بِهِ عِلْمُهُ.
("غررالحکم" ص 213)
نشانه خردمندیِ انسان این است که تمام آنچه را که می داند بر زبان نیاورد.
____________________________________________________________________
20. وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ كَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ قَلَّ كَلَامُهُ إِلَّا فِيمَا يَعْنِيهِ.
("نهج البلاغه" قسمتی از حکمت 349)
هر کس بداند که گفتارش از جمله اعمال اوست [که مورد بازخواست قرار می گیرد] کمتر سخن می گوید مگر در مواردی که برایش مفید باشد.
____________________________________________________________________
21. أجمِلُوا فِي الخِطابِ تَسمَعُوا جَميلَ الجَوابِ.
("غررالحکم" ص 436)
زیبا سخن بگویید تا پاسخ زیبا بشنوید.
____________________________________________________________________
22. وَ کَانَ ضَعِیفاً مُسْتَضْعَفاً فَإِنْ جَاءَ الْجِدُّ فَهُوَ لَیْثُ غَابٍ وَ صِلُّ وَادٍ.
(نهج البلاغه: الحكمة 289)
اگرچه [به حسب ظاهر] ضعیف و افتاده می نمود، ولی هرگاه زمان تلاش و کاری جدی فرا می رسید همچون شیر بیشه [می خروشید] و مانند مار بیابان بود [که بر دشمنان می پیچید].
____________________________________________________________________
23. الْمُؤْمِنِ نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْد وَ هُوَ أَذَلُّ مِنَ الْعَبْد.
("غررالحکم" ص 90 - "نهج البلاغه" قسمتی از حکمت 333)
مومن وجودش از صخره سخت تر است و با این حال از بردگان افتاده تر است.
____________________________________________________________________
24. عَلَیْکَ بِالتَّوَاضُعِ فَاِنَّهُ مِنْ اَعْظَمِ الْعِبَادَةِ.
("بحارالانوار" ج 72 ص 119)
بر شما باد رعایت تواضع و فروتنی، چرا که از بزرگترین عبادت هاست.
____________________________________________________________________
25. مَن تَواضَعَ قَلبُهُ للّهِ لَم یسأمْ بَدَنُهُ مِن طاعَةِ اللّهِ.
("بحارالانوار" ج 75 ص 90)
هر کس که قلبش را برای خداوند فروتن سازد بدنش از طاعت خداوند خسته نمی شود.
____________________________________________________________________
26. بِخَفْضِ الْجَناحِ تَنْتَظِمُ الاُموُرُ.
("غررالحکم" ص 249)
با تواضع و فروتنی، کارها سامان می یابد.
____________________________________________________________________
27. وَ بِالتَّوَاضُعِ تَتِمُّ النِّعْمَةُ.
("نهج البلاغه" قسمتی از حکمت 224)
با تواضع و فروتنی ، نعمت الهی کامل می شود.
____________________________________________________________________
28. اَلتَواضُعُ مَعَ الرَفعَهِ کَالعَفوِ مَعَ القُدرَهِ.
("غررالحکم" ص 248)
تواضع و فروتنی در عین بزرگی همچون عفو و گذشتگی است که در حالِ قدرت و توانمندی باشد.
____________________________________________________________________
29. لَا يُدْلِي بِحُجَّةٍ حَتَّى يَأْتِيَ قَاضِياً،
(نهج البلاغه: الحكمة 289)
تا نزد قاضی نمی رفت هیچ حجت و برهانی نمی آورد.
____________________________________________________________________
30. وَ کَانَ لا يَلُومُ أَحَداً عَلَى مَا يَجِدُ الْعُذْرَ فِي مِثْلِهِ حَتَّى يَسْمَعَ اعْتِذَارَهُ.
هیچ کس را به خاطر کاری که امکان عذری در آن بود سرزنش نمی کرد تا آنکه عذرش را بشنود.
____________________________________________________________________
31. إِلَهِی اعْتِذَارِی إِلَیْکَ اعْتِذَارُ مَنْ لَمْ یَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرِی یَا أَکْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْهِ الْمُسِیئُونَ.
("اقبال الاعمال" ج 3 ص 297)
خداوندا، عذرخواهی من از درگاهت عذرخواهی کسی است که از پذیرفتن عذرش بی نیاز نشده است، پس عذرم را بپذیر، ای کریم ترین کسی که بدکاران از او پوزش می خواهند.
____________________________________________________________________
32. اِحمِلْ نَفسَكَ مِن أخيكَ عِندَ صَرمِهِ عَلَى الصِّلَةِ. ... و عِندَ جُرمِهِ عَلَى العُذرِ؛ حتّى كَأنَّكَ لَهُ عَبدٌ. و كأنَّهُ ذو نِعمَةٍ عَلَيكَ.
("نهج البلاغه" قسمتی از نامه 31)
اگر برادر و رفیقت از تو جدا شد، تو خود را به او پیوند ده .....و اگر خطایی مرتکب شد عذرش را بپذیر، آن طور که گویی تو غلام او هستی و او ولی نعمت توست.
____________________________________________________________________
33. أَعْقَلُ اَلنَّاسِ أَعْذَرُهُمْ لِلنَّاسِ.
("غررالحکم" ص 52)
خردمندترینِ مردم کسی است که از همه بیشتر عذر مردم را بپذیرد.
____________________________________________________________________
34. اِقبَلْ أعذارَ النّاسِ تَستَمِتعْ بإخائهِم، وَالقَهُمْ بِالبِشرِ تُمِتْ أضغانَهُم.
("غررالحکم" ص 447)
عذر خواهی های مردم را بپذیر تا از برادری و رفاقت آن ها بهره مند شوی و با روی گشاده ملاقاتشان کن تا کینه هایشان را از بین ببری.
____________________________________________________________________
35. أعظَمُ الوِزرِ مَنعُ قَبولِ العُذرِ.
("غررالحکم" ص 447)
بزرگترین گناه نپذیرفتنِ عذر است.
____________________________________________________________________
36. وَكَانَ لا يَشْكُو وَجَعاً إِلاَّ عِنْدَ بُرْئِهِ.
(نهج البلاغه: الحكمة 289)
از هیچ دردی شکایت نمی کرد مگر که بهبود یافته بود.
____________________________________________________________________
37. إنَّ أهنَأَ النّاسِ عَيشا مَن كانَ بِما قَسَمَ اللّهُ لَهُ راضِيا.
("غررالحکم" ص 393)
همانا راحت ترینِ مردم در زندگی کسی است که به آنچه خداوند برایش قسمت کرده راضی باشد.
____________________________________________________________________
38. الرِّضا يَنفِي الحُزنَ.
("غررالحکم" ص 103)
رضا، اندوه را برطرف می سازد.
____________________________________________________________________
39. وَ کَانَ يَقُولُ مَا يَفْعَلُ وَ لا يَقُولُ مَا لا يَفْعَلُ.
(نهج البلاغه: الحكمة 289)
آنچه را که انجام می داد می گفت و آنچه را که انجام نمی داد نمی گفت.
____________________________________________________________________
40. أَيُّهَا النَّاسُ، إِنِّي وَ اللَّهِ مَا أَحُثُّكُمْ عَلَى طَاعَةٍ إِلَّا وَ أَسْبِقُكُمْ إِلَيْهَا، وَ لَا أَنْهَاكُمْ عَنْ مَعْصِيَةٍ إِلَّا وَ أَتَنَاهَى قَبْلَكُمْ عَنْهَا.
("نهج البلاغه " قسمتی از خطبه 175)
ای مردم، به خداوند سوگند، همانا من شما را به طاعتی ترغیب نمی کنم مگر آنکه خودم جلوتر از شما آن را انجام می دهم و شما را از گناهی نهی نمی کنم مگر آنکه خودم پیش از شما آن را ترک می کنم.