1. اَلکَلِمَةُ اِذا خَرَجَت مِنَ القَلبِ وَقَعَت فِی القَلبِ، وَ اِذا خَرَجَت مِنَ اللِّسانِ لَم تَجاوَزِ الآذانَ.
("شرح نهج البلاغه" إبن أبی الحدید ، ج 20 ص 287)
هر گاه کلامی از دل بر آید در دل می نشیند، ولی اگر [فقط] از زبان خارج شود از گوش ها فراتر نمی رود (در دل ها نمی نشیند).
____________________________________________________________________
2. عِلمٌ بِلا عَمَلٍ كشَجَرٍ بِلا ثَمَرٍ.
("غررالحکم" ص 152)
علم بدون عمل مانند درخت بی ثمر و بدون بهره است.
____________________________________________________________________
3. و كانَ إذا غُلِبَ علَى الكلامِ لم يُغلَبْ علَى السُّكوتِ.
("رساله لب اللباب" صفحات 126 و 127)
اگر در سخن گفتن مغلوب می شد در سکوت کردن مغلوب نمی شد.
____________________________________________________________________
4. وكانَ عَلى ما يَسمَعُ أحرَصَ مِنهُ عَلى أن يَتَكَلَّمَ.
(نهج البلاغه: الحكمة 289)
همواره بر شنیدن حریص تر از سخن گفتن بود.
____________________________________________________________________
5. وَ كَانَ إِذَا بَدَهَهُ أَمْرَانِ يَنْظُرُ أَيُّهُمَا أَقْرَبُ إِلَى الْهَوَى، فَيُخَالِفُهُ.
هرگاه دو کار برای او پیش می آمد می نگریست که کدام یک از آن دو به هوا و هوسِ نفس نزدیک تر است تا خلافِ آن را انجام دهد.
____________________________________________________________________
6. كَيْفَ يَجِدُ لَذَّةَ اَلْعِبَادَةِ مَنْ لاَ يَصُومُ عَنِ اَلْهَوَى.
("غررالحکم" ص 119)
کسی که از هوا و هوس اجتناب نمی کند چگونه می تواند لذت و شیرینی عبادت را به دست آورد؟
____________________________________________________________________
7. مَن اَحَبَّ َنیْلَ الدَّرجاتِ العُلی فَلْیَغْلِبِ الْهَوی.
("غررالحکم" ص241)
هر کس که دوست دارد به مراتب والا نائل شود پس باید بر هوا و هوس چیره شود.
____________________________________________________________________
8. صَلاحُ النَّفسِ مُجاهَدَةُ الهَوى.
("غررالحکم" ص241)
اصلاح نفس (خودسازی) در مبارزه و مخالفت با هوا وهوس است.
____________________________________________________________________
9. أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ جَاهَدَ هَوَاهُ.
("غررالحکم" ص 242)
برترین مردم کسی است که با هوا و هوسِ خود مبارزه و مخالفت کند.
____________________________________________________________________
10. وَ الْهَوَى شَرِيكُ الْعَمَى.
("نهج البلاغه "قسمتی از نامه 31)
هوا و هوس شریک کوردلی است.
____________________________________________________________________
11. أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمُ اثْنَانِ اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ الْأَمَلِ فَأَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَيَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَيُنْسِي الْآخِرَةَ.
("نهج البلاغه" قسمتی از خطبه 42)
ای مردم ، همانا بر شما از دو چیز بیشتر می ترسم (نگران هستم): پیروی از هوا و هوس و داشتن آرزوهای دور و دراز؛ اما پیروی از هوا و هوس انسان را از حق باز می دارد و آرزوهای طولانی باعث فراموش کردن آخرت می شود.
____________________________________________________________________
12. أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا، وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا.
("نهج البلاغه" قسمتی از حکمت 359)
ای مردم، تربیت نفسِ خود را بر عهده بگیرید و آن را از عادت های ناشایستی که به آن حریص است بازگردانید.
____________________________________________________________________
13. فَعَلَيْكُمْ بِهَذِهِ الْخَلَائِقِ فَالْزَمُوهَا وَ تَنَافَسُوا فِيهَا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِيعُوهَا، فَاعْلَمُوا أَنَّ أَخْذَ الْقَلِيلِ خَيْرٌ مِنْ تَرْكِ الْكَثِير.
پس داشتنِ چنین خصلت هایی را به شما سفارش می کنم، آن ها را فرا گیرید و در کسبِ آن ها با یکدیگر رقابت کنید، و اگر توانِ [انجام دادنِ همه] آن ها را ندارید پس بدانید که همانا به دست آوردنِ اندکی از آن بهتر از ترک کردنِ بسیاری از آن هاست.
____________________________________________________________________
14. إِذا أَخَیتَ فَأَکرِم حَقَ الإِخاءِ.
("غررالحکم" ص422)
هرکس با کسی برادری و رفاقت کردی حق برادری و رفاقت را گرامی بدار (حقوق آن را رعایت کن).
____________________________________________________________________
15. و لَا تُضِيعَنَّ حَقَّ أَخِيكَ اتِّكَالًا عَلَى مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ فَإِنَّهُ لَيْسَ لَكَ بِأَخٍ مَنْ أَضَعْتَ حَقَّهُ.
("نهج البلاغه" قسمتی از نامه 31)
حق برادر و رفیقت را با تکیه بر دوستی که بین شماست ضایع نکن، زیرا آن کس که حقش را ضایع کرده ای دیگر برادر و رفیق تو نخواهد بود.
____________________________________________________________________
16. لَا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ.
("نهج البلاغه" حکمت 134)
رفیق، رفیقِ صادق و راستین نخواهد بود مگر آنکه جایگاه برادر و رفیقش را در سه حالت حفظ کند؛ در سختی هایش و در نبودنش و پس از مرگش.
____________________________________________________________________
17. تبتنی الأخوة فی الله علی التناصح فی اللّه والتباذل فی الله والتعاون علی طاعة الله, والتناهی عن معاصی الله, والتناصر فی الله, واخلاص المحبّة.
("غررالحکم" ص422)
برادری و رفاقت در راه خداوند (فی الله) مبتنی است بر خیرخواهی برای یکدیگر در راه خداوند و بخشش به یکدیگر در راه خداوند و کمک کردن به یکدیگر در اطاعت از خداوند و بازداشتنِ یکدیگر از نافرمانیِ خداوند و یاری رساندن به یکدیگر در راه خداوند و خالص کردن دوستی و رفاقت.
____________________________________________________________________
18. اذا اتّخذك ولیّك أخا فكن له عبدا، و امنحه صدق الوفاء و حسن الصّفاء.
("غررالحکم" ص422)
هرگاه دوستی خود را به برادری و رفاقت برگزیدی پس برای او [مانند] بنده باش و وفاداریِ صادقانه و صفا و صمیمیتِ نیکو را به او عطا کن.
____________________________________________________________________
19. مِن دَلائِلِ الخِذلانِ الاِستِهانَهُ بِحُقُوقِ الإِخوانِ.
("غررالحکم" ص 422)
سبک شمردن حقوق برادران ورفیقان از نشانه های درماندگی و خواری است.
____________________________________________________________________
20. اَلإِنصافُ أَفضَلُ الفَضائِلِ.
("غررالحکم" ص 394)
انصاف برترین فضیلت هاست.
____________________________________________________________________
21. بَادِرُوا بِعَمَلِ الخَیرِ قَبلَ ان تُشغَلوا عَنهُ بِغَیرِهِ.
("تحف العقول" ص110)
در انجام دادن کار خیر شتاب کنید پیش از آنکه کار دیگری شما را مشغول کند و از آن باز دارد.
____________________________________________________________________
22. وَ اعْلَمُوا أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِي لَا يَغُشُّ وَ الْهَادِي الَّذِي لَا يُضِلُّ وَ الْمُحَدِّثُ الَّذِي لَا يَكْذِبُ.
("نهج البلاغه" قسمتی از خطبه 176)
بدانید که همانا این قرآن ناصح و خیرخواهی است که هرگز فریب نمی دهد و هدایت کننده ای است که هرگز گمراه نمی کند و سخن گویی است که هرگز دروغ نمی گوید.
____________________________________________________________________
23. ألنَّصيحَةُ مِن أخلاقِ الكِرامِ.
("غررالحکم" ص 225)
نصیحت و خیرخواهی از ویژگی های کریمان است.
____________________________________________________________________
24. نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى طَاعَةِ اللَه.
("مناقب إبن شهر آشوب" ج3 ص 356 - " بحارالانوار" ج 43 ص 117)
او یاور و کمک دهنده خوبی در طاعت خداوند است.
____________________________________________________________________
25. إِذا قَلَّتِ الطّاعاتُ کَثُرَتِ السَّیِّئاتُ.
("غررالحکم" ص 187)
هرگاه طاعت ها کم شوند گناهان زیاد می شوند.
____________________________________________________________________
26. بِالطَّاعَةِ يَكُونُ اَلْفَوْزُ.
("غررالحکم" ص 183)
با طاعت [ خداوند] فوز و رستگاری حاصل می شود.
____________________________________________________________________
27. أَکرِم نَفًسَکَ ما أَعانَتًکَ عَلی طاعَه اللهِ.
("غررالحکم" ص231)
نفسِ خود را تا زمانی که تو را در طاعت خداوند یاری دهد گرامی بدار.
____________________________________________________________________
28. وَ لَا مَعْقِلَ أَحْسَنُ مِنَ الْوَرَعِ، ...
("نهج البلاغه" قسمتی از حکمت 371)
هیچ پناهگاهی بهتر از ورع و پارسایی نیست.
____________________________________________________________________
29. عَلَيْکَ بِالْوَرَعِ فَإنَّهُ عَوْنُ الدّينِ وَ شَيْمَةُ الْمُخْلِصينَ.
("غررالحکم" ص 271)
بر شما باد رعایت ورع و پارسایی، چرا که آن یاورِ دین و روش مخلَصان است.
____________________________________________________________________
30. اَلْوَرَعُ يُصْلِحُ اَلدِّينَ وَ يَصُونُ اَلنَّفْسَ وَ يُزَيِّنُ اَلْمُرُوءَةَ.
("غررالحکم" ص 271)
ورع و پارسایی دین را اصلاح می کند و نفس را [از ارتکاب به گناه] مصون می دارد و جوانمردی را زینت می بخشد.
____________________________________________________________________
31. اَلوَرَعُ أَساسُ التَّقًوی.
("غررالحکم" ص 268)
ورع و پارسایی پایه و اساس تقواست.
____________________________________________________________________
32. اَلعَفوُ تاجُ المَكارِمِ.
("غررالحکم" ص 245)
عفو وگذشت بالاترین حد بزرگواری هاست.
____________________________________________________________________
33. كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا عَزّى قالَ: آجَرَكُمُ اللّه ُو رَحِمَكُم، و إذا هَنَّأ قالَ: بارَكَ اللّه ُ لَكُم و بارَكَ عَلَيكُم.
("مسکّن الفوأد" ص 117- "بحارالانوار" ج 79 ص 95)
هرگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله می خواست تسلیت بگوید، می فرمود: آجَرَکُمُ الله وَ رَحِمَکُم (خداوند به شما در قبال این مصیبت پاداش دهد و شما را مشمول رحمتش کند)؛ و هرگاه می خواست تبریک بگوید، می فرمود: بارَکَ اللهُ لَکُم وَ بارَکَ عَلَیکُم (خداوند به شما برکت دهد و آن را برای شما مبارک و پایدار کند.)
____________________________________________________________________
34. مَن تَتَبَّعَ عَورَاتَ النَّاسِ كَشَّفَ اللهُ عَورَتَهُ.
("غررالحکم" ص421)
هرکس که در جستجوی عیب های مردم باشد، خداوند عیب او را آشکار می کند.
____________________________________________________________________
35. ثلاث من ابواب البر: سخأ النفس و طیب الکلام و الصبر علی الاذی.
("المحاسن" برقی ، ج1 ص 6 - "بحارالانوار" ج 68 ص 89)
سه چیز از درهای خیر و نیکی است: داشتن روحیه بخشندگی و خوش گفتاری و صبر و تحمل در برابر آزار و اذیت [دیگران].
____________________________________________________________________
36. مَنْ صَبَرَ عَلَى مُرِّ الْأَذَى أَبَانَ عَنْ صِدْقِ التَّقْوَى.
("غررالحکم" ص 285)
هرکس که بر تلخی و ناخوشایندیِ آزار و اذیت [دیگران] صبر و تحمل کند راستی و درستیِ تقوا را آشکار کرده است.
____________________________________________________________________
37. نَظَرَ امیرالمونین علیه السلام إلى رجُلٍ يَغتابُ رجُلاً عندَ ابنِهِ الحسنِ عليه السلام: يابُنَيَّ، نَزِّهْ سَمعَكَ عن مِثلِ هذا؛ فإنّهُ نَظَرَ إلى أخبَثِ ما في وِعائهِ فَأفرَغَهُ في وِعائكَ.
("الاختصاص" مفید، ص 225)
روزی حضرت امیرالمومنین علیه السلام مردی را دیدند که در حضور فرزندش امام حسین علیه السلام غیبت مرد دیگری را می کند؛ پس به فرزنش امام حسن علیه السلام فرمودند: فرزندم، گوش خود را از [سخنان] چنین کسی دور نگه دار، زیرا او به بدترین چیزی که در وجودش دارد توجه می کند و سپس آن را در وجود تو می ریزد.
____________________________________________________________________
38. اَلسامِعُ لِلغيبَةِ كَالمُغتابِ.
("غررالحکم" ص 221)
شنونده غیبت مانند غیبت کننده است.
____________________________________________________________________
39. لا تَدومُ مَعَ الغَدرِ صُحبَةُ خَليلٍ.
("غررالحکم" ص 420)
با بی وفایی و پیمان شکنی، مصاحبت با هیچ رفیقی پایدار نمی ماند.
____________________________________________________________________
40. أَحْسَنُ اَلْحَسَنَاتِ عِيَادَةُ اَلْمَرِيضِ وَ أَمَرَنَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِعِيَادَةِ اَلْمَرِيضِ.
("روضه الواعظین" ج 2 ص 388)
بهترین خوبی ها عیادت از بیمار است و رسول خدا صلی الله علیه و آله ما را به عیادت از بیمار امر فرمود.
